Het vuur woedde in Kimia’s ogen tijdens de #WomanLifeFreedom-betoging in Brussel. Een paar weken later sprak ik haar in rustiger omstandigheden op een terras in het bruisende hart van de Belgische hoofdstad. ‘Mijn ouders probeerden me te beschermen’, vertelt de jonge Iraanse die sinds enkele jaren in Europa woont.

Is het moeilijk om op dit moment in België te zijn, en niet in Iran bij al je vrienden?

Supermoeilijk, maar ik probeer om iets te doen door hun stemmen te vertolken, hier, dat maakt het iets beter.

Verliet je Iran in 2017 omdat het leven er moeilijk is, in het bijzonder voor vrouwen? Of omdat je in het buitenland wilde studeren?

Om beide redenen. Vrouw zijn is op zich al moeilijk genoeg in Iran. Je voelt de onderdrukking overal: thuis, op het werk, op straat, in de samenleving in het algemeen. Daarnaast is het ook moeilijk om er kunstenaar te zijn. Als je dan zowel vrouw als kunstenaar bent, wordt het helemaal moeilijk. Iran is een dictatuur, bovendien een religieuze dictatuur. De censuur maakt het zo complex om te creëren. De meeste onderwerpen zijn verboden: politieke problemen, religie, mensenrechten, vrouwenrechten, alles wat te maken heeft LGBTQIA+, etc.

Ik kom uit een traditionele familie. Mijn vader werkte 35 jaar lang in rechtbanken en komt oorspronkelijk uit Yazd, een van de meest religieuze steden in Iran. Ik heb erg moeilijke tienerjaren gekend.

Waarom precies?

Mijn ouders probeerden me te beschermen. Iedere keer ik uit wou gaan of een jongen was daten, was dat een catastrofe voor hen.

En andere meisjes in Iran mochten dat wel?

Ja, maar weet je wat? In Iran ging ik veel meer uit dan hier in Europa. Ik dronk er ook meer. De meest heftige feestjes waar ik ooit heen ging, speelden zich allemaal af in Iran. We deden er alles, maar moesten wel de politie omkopen. Soms, als we niet genoeg geld bij ons hadden, legden we alles wat we hadden samen. Dat is natuurlijk gevaarlijk, je kan nooit alle agenten omkopen. Sommigen zouden je trouwens ook arresteren als je probeert om hen om te kopen. Het was altijd een risico en stressvol, maar precies daarom was het gevoel tijdens die feestjes zoveel intenser.

Waar werden die feestjes georganiseerd?

Nooit op openbare plekken, wel in huizen en tuinen. In een villa buiten de stad bijvoorbeeld.

Als de ouders niet thuis waren, veronderstel ik?

Inderdaad. Mijn ouders probeerden me echt te beschermen, wat het erg moeilijk maakte. Ik was voortdurend jongens aan het daten en probeerde zoveel mogelijk te doen, precies omdat het verboden was.

Plastische chirurgie

Droeg je in Iran een sluier op school en op straat? En nam je die dan af als je ergens was met vrienden?

Ja, maar weet je, in Iran kan je zo rondlopen (trekt haar shirt naar beneden en toont een diep decolleté). En als je de politie tegenkomt, sluit je je vest of jas. De sluier dragen we op zo’n manier dat er nog steeds haar zichtbaar is.

Dat is inderdaad hoe vrouwen in Iran vaak afgebeeld worden in westerse media: met modieuze zonnebrillen en een sluier die een stuk van het haar zichtbaar laat.

Ja, en make-up. Ik droeg veel meer make-up in Teheran dan in Europa.

Iran staat ook bekend om zijn plastische chirurgie, klopt dat beeld?

Ja, als je niet eens je haar fatsoenlijk mag laten zien, en je mag niet dragen wat je wil… (pauzeert). Wie uitgaat, wil er mooi uitzien, toch? Omdat vrouwen in Iran hun lichaam en hun haar niet mogen tonen, leggen velen de focus op hun gezicht.

Wat ik je vertel gaat natuurlijk over Teheran en sommige andere grote steden. In kleinere steden en andere regio’s gaat het er totaal anders aan toe. In Teheran zijn er ieder weekend veel feestjes. Je kunt er uitgaan. Soms zaten we zo op café (vestigt de aandacht op haar open jasje en het dunne shirt dat ze eronder draagt) en namen we onze sluiers af. We keken wel altijd of er geen politieagenten of Basiji (paramilitaire vrijwilligers, red.) in de buurt waren.

Alcohol

Wat is jouw verhouding tot religie?

Ik ben al jaren niet meer religieus. Er was een tijd, toen ik een tiener was, 11 of 12 jaar oud, dat ik probeerde te begrijpen wat religie is. Waarom mijn vader elke dag de gebeden deed, waarom mijn oma de hijab draagt. Ik heb het geprobeerd, maar het is me niet gelukt. Ik begrijp dat het niets voor mij is.

Kunnen je ouders daarmee leven?

Ja, mijn moeder bijvoorbeeld is helemaal niet religieus, ze heeft nooit gebeden.

Dus er zijn mensen in Iran die totaal niet gelovig zijn?

Ja, er zijn er zovelen. Zelfs binnen koppels gebeurt het dat de ene persoon gelovig is en de andere niet, zoals het geval is bij mijn ouders. Mijn moeder heeft de chador nooit gedragen. Ze heeft ook nooit gebeden, terwijl mijn vader het wél altijd deed. Intussen is het ook voor hem al jaren geleden dat hij structureel bad. Hij geloofde in god, maar is vandaag niet langer religieus. Soms doet hij weleens een gebed, maar hij drinkt ook alcohol.

Hoe ben je vertrokken uit Iran?

Ik heb altijd vrij willen zijn, zelf willen kiezen, willen zijn wie ik wil zijn, maar dat was niet mogelijk. Niet in de maatschappij waarin ik leefde, niet in mijn familie. Toen ik 18 was, besloot ik op trip te vertrekken naar het zuiden van Iran. Daardoor heb ik een maand lang op slechte voet gestaan met mijn vader. Stel je voor dat hij toen geweten had dat ik in mijn eentje zelfs naar een ander land wou gaan.

Hoe heb je dat aangepakt?

Ik moest alles zelf doen: Ik studeerde kunst aan de universiteit in Teheran, leerde Frans en werkte om een deel van mijn inschrijvingsgeld te betalen. Met mijn vader kon ik over die dingen niet praten. De dag dat ik werd toegelaten tot de universiteit in Straatsburg, Frankrijk, vertelde ik mijn vader dat ik zou vertrekken. ‘Je bent 20 jaar oud, dat kun je niet doen, kom naar huis, we moeten praten’, antwoordde hij. Ik belde mijn moeder en zei dat ze iedereen moest vertellen dat ik was toegelaten in Straatsburg, zodat mijn vader niet meer zou kunnen zeggen dat ik niet mocht gaan.

Waarom was hij ertegen?

Hij dacht dat ik er alle dingen wilde gaan doen die verboden waren, zoals feesten, drugs nemen, overal halfnaakt rondlopen. Toen mijn ouders me na een jaar in Straatsburg bezochten, zagen ze dat ik goed studeerde, mijn leven op orde had, en dat ik niet eens een liefje had. (glimlacht)

Wat zeiden ze over al je tatoeages?

Oh, al mijn tatoeages en piercings leidden tot kleine conflicten, wees gerust, maar nu kan mijn vader erom lachen.

Bedankt om je verhaal te delen, Kimia.

Brussel, 2022.