Een vrouw van in de vijftig ligt roerloos op de grond, buiten bewustzijn of toch bijna. Omstanders houden haar benen omhoog en drie gemaskerde agenten snellen toe. Ook een bedrijvig mannetje in legerkleding cirkelt rond het tafereel. Wanneer een van de omstanders hem vraagt wat zijn functie is, antwoordt hij ijverig ‘Ik vorm een buffer tussen de politie en het volk. Ik ben er om de mensen te beschermen, het is vrijwel zeker dat er iets gaat gebeuren vandaag.’

Duizenden mensen blijven toestromen naar het Olympisch Stadion in Montreal, Canada, waar de betoging tegen de coronamaatregelen straks van start gaat. Het is twaalf uur ’s middags, de zon schijnt en Bob Marley’s protestsong klinkt door de luidsprekers: ‘Get up, stand up, stand up for your rights.’ Aan social distancing wordt hier niet gedaan. De overgrote meerderheid van de betogers draagt ook geen mondmasker. Vandaag blijkt het feest te zijn.

‘Wil je een knuffel?’ vraagt een man met stralende glimlach aan iedereen die voorbij wandelt. Velen gaan er met plezier op in, de mensen omarmen elkaar stevig. Wie rondkijkt ziet dat de T-shirts met het opschrift Free hugs amper te tellen zijn. Maar voor iedere knuffelaar zie je hier dus ook iemand in paramilitaire uitrusting de boel nauwlettend in de gaten houden, klaar om ‘het volk te beschermen’ tegen de politie. Het levert een vreemd beeld op.

Bill Gates

Plots loopt Daniel Pilon langs, een van de organisatoren van de betoging. Omringd door drie flink uit de kluiten gewassen bodyguards beweegt hij zich triomfantelijk als een zonnekoning door de massa. Pilon is een complotdenker met een YouTube-kanaal en 60.000 volgers op Facebook. Niet lang geleden insinueerde hij nog dat Bill Gates een microchip zou integreren in het covid-vaccin, om de wereldbevolking te controleren via 5G-technologie. Hier op de betoging in Montreal staan de mensen in de rij om Pilon dankbaar en bewonderend de hand te schudden. Ik vraag me vooral af of ik hier ondertussen al covid-19 opgelopen heb.

In het kielzog van Daniel Pilon volgt Maxime Bernier, de leider van de rechts-populistische Parti Populaire du Canada. Ook de trumpvlaggen en de rode petjes zijn talrijk aanwezig op de betoging. The Donald heeft in Québec duidelijk nog fans, die bovendien over alle attributen beschikken om dat vandaag eens flink in de verf te zetten. ‘Wij laten ons niet beetnemen door de media’, buldert een man met baard in mijn richting.

Ik marcheer prompt wat sneller door en kom in een dikke walm van wierook terecht. Naast mij wandelt een vrouw met zwart lang haar. Ze loopt enthousiast op een grote roze schelp te blazen, haar ogen devoot op de hemel gericht. Aan haar wijsvinger prijkt een zilveren ring met een kloeke turquoise steen erin, zo eentje die je ook in de oosterse juwelenwinkel vindt. Op de achtergrond klinkt bezwerend tromgeroffel, dat luider wordt bij iedere stap die we voorwaarts zetten. We naderen iets, maar wat?

Diepe keelklanken

Dertig meter later blijkt dat de trommels fervent bespeeld worden door een vijftal mannen en vrouwen, die samen een geïmproviseerde cirkel vormen. Het volkje hier is getooid met houten oorbellen, bloemen in het haar en kleine sieraden op het voorhoofd. Een rank meisje bevindt zich in het midden van de cirkel en houdt een rokende bundel kruidenbladeren in de lucht, als een brandende toorts. Ze danst wild op het ritmische gedreun, zodat de rook van de smeulende salie zich goed verspreidt. Naast het hypnotiserende gedrum, stijgen nu ook diepe keelklanken op vanuit de cirkel. Het lijkt erop dat ik getuige ben van een zuiveringsceremonie. De mensen rondom de trommelaars verdringen elkaar om een glimp te kunnen opvangen van dit spirituele spektakel. Of om gezuiverd te worden van het virus, wie weet?

Een man met krullend bruin haar in een staart gebonden stapt de cirkel in. Het meisje met de kruidenbladeren stopt haar rituele dans en de twee vallen elkaar in de armen. De innige omhelzing blijft een tijdlang duren en werkt zichtbaar bedwelmend voor het meisje. Telkens ze de ogen opent, zie ik de milde roes in haar dromerige blik. Net voor de verstrengeling verbroken wordt, kust ze de man liefdevol op de wang. Het publiek smult ervan, dit is waar iedereen zo naar snakt.

Tegen de matrakken

Montreal is een rode zone. Al maandenlang is hier een avondklok in voege. Cafés en restaurants zijn dicht, vrienden zien elkaar soms eens in het park, met een ingebouwde afstand van twee meter. In Canada stierven tot nu toe bijna 25.000 mensen aan covid-19. Dat zijn 65 doden per honderdduizend inwoners. Ter vergelijking: België zit aan 214 covid-19-doden per honderdduizend inwoners, de Verenigde Staten aan 177. (Bron: Johns Hopkins Universiteit, laatste update op 10 mei 2021)

Een blonde vrouw van in de veertig wandelt langs en houdt gedecideerd een grote pancarte in de lucht. Daarop staat in enorme letters L’amour gagne toujours. Ik vraag de vrouw hoe ik die leuze moet begrijpen, in relatie tot het coronavirus en de bestrijding ervan. Ze kijkt me verbaasd aan, alsof ik haar uit het niets naar de vierkantswortel van 138 vraag. Dan begint ze diep peinzend naar de juiste woorden in haar hoofd te zoeken, tot ze sputterend tot een antwoord komt: ‘L’amour is het licht. En het licht zal het donker verdrijven.’ ‘Oké dan’, denk ik bij mezelf.

Opnieuw loopt een kerel in commandostijl voorbij, met zware boots, legerhelm, camouflagebroek en kogelvrije vest. Ik stap voorzichtig op hem af en vraag zo vriendelijk mogelijk waaruit zijn job precies bestaat. ‘Tussenkomen als de politie optreedt, maar wel op een pacifistische manier. Ik hoop dat de betoging vreedzaam verloopt.’ ‘Maar waarom draagt u dan zo’n oorlogskleren?’ ‘Dat beschermt me tegen de matrakken’, legt hij fijntjes uit. ‘Ach zo’, knik ik. ‘Hebt u ook een wapen meegebracht?’ ‘Nee, ik draag enkel een bodycam, om alles te registreren.’ Op de helm van de man is inderdaad een cameraatje bevestigd. Ik vraag met hoeveel hij en zijn collega’s hier aanwezig zijn. ‘Geen idee, alles wordt online georganiseerd via ons netwerk. Hoeveel van ons er daarna ook effectief komen opdagen, weet ik niet.’

Bij oma op bezoek

Daar is dat meisje met de kruidenbladeren weer. Deze keer loopt ze alleen, zonder toorts en tromgeroffel. Ik wandel een eindje met haar mee en we raken in gesprek. ‘Het is gewoon te veel allemaal, met die avondklok en de mondmaskerplicht. Mensen zouden de vrije keuze moeten hebben, zodat iedereen zijn verantwoordelijkheid kan nemen wanneer dat nodig is.’ ‘Aha,’ zeg ik, ‘maar draag jij dan je mondmasker wél als je bijvoorbeeld bij je oma op bezoek gaat?’ Het meisje twijfelt en zegt dan ‘Nee, mijn oma trekt er zich allemaal niets van aan.’ ‘En daarnaast zie jij dus ook je vrienden nog?’ ‘Ja.’

Van de bijna 25.000 mensen die tot nu toe in Canada stierven aan covid-19, stierven er meer dan 4.600 in Montreal. Van die 4.600 doden in Montreal waren er meer dan 4.200 ouder dan 70 jaar. De organisatoren van de betoging vinden de maatregelen van de overheid buitenproportioneel en niet te rechtvaardigen. Ze willen hun normale leven terug. Mijn oog valt op een groot spandoek in de mensenzee. Het opschrift luidt Make influenza great again.

Op verschillende plaatsen breken spontaan feestjes los. Een jongeman heeft zijn complete dj-tafel meegebracht en die gekoppeld aan een indrukwekkende geluidsinstallatie. Hij staat vrolijk beats te pompen aan de rand van het parcours en het volk gooit de remmen los. Je proeft de zoete smaak van de herwonnen vrijheid. Alle playlists lijken daar trouwens ook op afgestemd vandaag, met hitsige oorwurmen zoals Everybody’s free (to feel good) van Rozalla. Een man klimt tot in de nok van een verkeerslicht en zweept de menigte van daaruit nog wat verder op.

Dingen kapotmaken

Rond 16 uur zit de mars erop, het traject is afgelegd en de meerderheid van de mensen gaat naar huis, met of zonder covid-19. Een paar groepjes betogers blijven rondhangen op het eindpunt. Ik probeer nog wat interessante foto’s te scoren en mijn lens valt op twee stoere mannen in motorbendestijl. Nog voor ik scherpgesteld heb, krijg ik al een opgestoken middelvinger gepresenteerd. Ik druk toch af en knik de mannen daarna begroetend toe. ‘Het is hier ongeveer gedaan hè’, gooi ik er achteraan om de ongemakkelijke sfeer te breken. ‘Denk je dat?’ kaatst een van hen terug. Het is een man met een lange oranje baard, een stuk of vijf piercings in het gezicht en een zwartlederen cowboyhoed op het hoofd.

Van achter zijn zonnebril met spiegelglazen kijkt hij me grijnzend aan. ‘Sommige betogers zullen wel iets langer blijven vandaag, om wat dingen kapot te maken. Niet de kleine handelszaken, maar dat gebouw daar bijvoorbeeld, dat ziet er iets “rijks” uit.’ Hij wijst naar een charmant kasteeltje aan de overkant van de straat, dat tegenwoordig dienstdoet als historisch museum. ‘Is dat misschien de reden waarom jullie vandaag naar hier gekomen zijn’, vraag ik half lachend. ‘Oh nee, dat niet, maar er kan natuurlijk altijd iets gebeuren’, antwoordt de man een tikje geheimzinnig.

Het kat- en muisspel met de politie kan beginnen. Een klein groepje heethoofden is uit op een confrontatie. De eerste vuurpijlen worden afgestoken en rookbommetjes gegooid, maar de politie laat zich niet provoceren en blijft op aftstand. ‘Geen foto’s van mij alstublieft, ik heb een job’, roept een van de druktemakers mij nog toe. Er worden uiteindelijk vier arrestaties verricht, het volk druipt af en rond 17 uur is alles weer rustig op straat.

Premier Trudeau

Volgens een politieman waren er minstens 15 à 20.000 mensen op de betoging. Dat waren natuurlijk niet allemaal ‘knuffelaars en trumpisten’. Heel veel lagen van de bevolking waren aanwezig, van jong tot oud.

Canadees premier Justin Trudeau liet aan de vooravond van de betoging al weten erg teleurgesteld te zijn door het geplande protest. ‘De ironie is dat mensen door te verzamelen elkaar in gevaar brengen, het virus verder verspreiden en de tijd die we met de beperkingen en maatregelen moeten leven, verlengen.’

Montreal, mei 2021